Kudera Jan, pseud. Ksiądz, Ksiądz Jacek, Jacek Kędzior, Giovanni, K…a (1872–1943), ksiądz, pisarz, popularyzator kultury i piśmiennictwa śląskiego. Ur. 18 VI w Mysłowicach jako jeden z pięciu synów Wincentego i Antoniny z Miednioków, był bratem Brunona (zob.), w l. 1887–92 uczęszczał do gimnazjum w Bytomiu. Na skutek przerwy w nauce, spowodowanej względami materialnymi, maturę uzyskał dopiero 17 III 1897 r. w Katolickim Gimnazjum w Kłodzku. W l. 1891–1900 odbył studia teologiczne na uniwersytecie we Wrocławiu. W czasie studiów pozostawał w kontaktach z Tow. Akademików Górnośląskich (nie był jednak jego członkiem) i wspólnie z członkami towarzystwa uczęszczał na wykłady prof. W. Nehringa. Pod wpływem tych wykładów zrodziły się trwałe zainteresowania kulturą i literaturą polską. Należał do «Kółka Polskiego» (założonego w roku 1895 na terenie nowo otwartego konwiktu) i pełnił przez pewien okres funkcję jego wiceprezesa i sekretarza. Na uroczystym setnym posiedzeniu «Kółka Polskiego» w dn. 4 II 1900 r. wygłosił odczyt pt. O języku ojczystym.

Po otrzymaniu święceń kapłańskich (26 VI 1901) był K. wikarym najpierw w Bełku (do 5 VIII 1901), następnie w Bielszowicach (do 19 VIII 1903). W czasie wyborów parlamentarnych w r. 1903 prowadził agitację na rzecz kandydatów polskich. Wskutek tego został przeniesiony do Berlina, na wikarego do parafii św. Michała. W czasie krótkotrwałego pobytu w Berlinie uczestniczył w życiu społecznym i narodowym tamtejszej Polonii. Jako hospitant słuchał wykładów prof. A. Brücknera. W jesieni 1903 r. powrócił na Śląsk i był wikarym w Toszku (do 9 XI 1904), następnie w okresie do r. 1913 przenoszono go do coraz to innej parafii, a ostatecznie pozostawiono bez żadnego stanowiska w administracji kościelnej. Była to represja ze strony wrocławskich władz zwierzchnich za prowadzoną przez K-ę współpracę – w czasie sprawowania funkcji kościelnych – z patriotycznym ruchem narodowym. Lata tułaczki spędził K. w parafiach swych przyjaciół – ks. W. Roboty w Gierałtowicach i ks. P. Laxyego w Halembie, poświęcając się głównie pracy naukowej i pisarskiej. W r. 1920 – dzięki interwencji nuncjusza papieskiego w Warszawie, A. Rattiego – objął K. 15 IX 1920 r. probostwo w Brzezince, na którym pozostawał do 8 IX 1940 r., kiedy to został usunięty przez gestapo. Udał się wówczas do Starego Bierunia i osiadł najpierw u sióstr służebniczek, a później zamieszkał prywatnie, poświęcając cały wolny czas na kontynuowanie swej pracy pisarskiej. Zmarł na udar serca 19 XI 1943 r. Pochowano go w Bieruniu; 1 XII 1947 r. przeniesiono zwłoki na cmentarz parafialny w Brzezince.

Znaczniejszych godności kościelnych K. nie uzyskał, został z dn. 22 III 1926 r. dziekanem mysłowickim, od r. 1923 był w kurii katowickiej cenzorem książek. Należał do powstałego w połowie 1929 r. Koła Literatów na Śląsku. Uczestniczył w pracach grona badaczy skupionych wokół Tow. Przyj. Nauk na Śląsku i jego organu „Roczniki”, współpracował z „Gazetą Opolską”, „Gazetą Ludową”, „Wiadomościami Mysłowickimi”, „Gościem Niedzielnym”, „Głosami znad Odry”. Twórczość pisarska K-y podporządkowana była powszechnym wówczas na Śląsku celom agitacji narodowej. Szczególnie silnie wyraziło się to w uprawianej przez niego biografistyce, stanowiącej główną domenę badań K-y. Wiele uwagi poświęcił wybitnym pisarzom śląskim, takim jak ks. A. Stabik, J. Lompa, ks. R. Lubecki, ks. N. Bonczyk, J. Ligoń, ks. K. Damrot, J. Kupiec i in., informując o ich życiu i twórczości. Opublikował dziesiątki sylwetek biograficznych działaczy oświatowych, społecznych, politycznych, drukarzy, redaktorów i swych konfratrów-księży, społeczników i literatów, a więc ludzi, którzy odegrali poważniejszą rolę w budzeniu świadomości narodowej na Śląsku, przy czym K. był skłonny do wyolbrzymiania roli kleru katolickiego na terenie Śląska. Wyrósł z tych prac biograficznych pokaźny tom pt. Obrazy Ślązaków wspomnienia godnych (Mikołów 1920). Przygotowywane drugie wydanie, poprawione i uzupełnione nowymi życiorysami, pozostaje w rękopisie (B. Śląska: sygn. R 103 II).

Analogicznym popularyzatorskim celom służyły jego prace historycznoliterackie, m. in. Polska pieśń nabożna na Górnym Śląsku (Bytom 1911), niewydana monografia Jan Kupiec. Śląski chłop-poeta (skład drukarski zniszczono w r. 1939), a także szkic pt. Dziennikarstwo polskie na Śląsku (Bytom 1912). Ze szczególnym zamiłowaniem zajmował się K. dziejami rodzinnej Mysłowicczyzny i jej najbliższej okolicy, przygotowując wiele monografii poszczególnych parafii z Historią parafii mysłowickiej (Mysłowice 1934) na czele. Sięgając do staropolskiej tradycji kulturalnej wydobywał m. in. związki z tym regionem O. Strumieńskiego i W. Roździeńskiego (Walenty Roździeński, sławny mistrz i autor książki o hutnictwie śląskim w XVII w., Mysłowice 1938). W rękopisach (znajdujących się w B. Śląskiej w Katowicach) pozostawił m. in. kilka prac dotyczących innych rejonów Śląska, jak Historia Katowic do r. 1800, Początki Małej Dąbrówki (sygn. R. 108 II), Historia kościoła parafialnego w Starym Bieruniu (sygn. R. 114 I) i Historia kościoła parafialnego w Tychach (sygn. R. 109 II).

Bednorz H., Bańka J., Życie i działalność ks. Emila Szramka 1887–1942, Kat. 1966; F. F., Zapomniany historyk śląski ks. J. K., „Pol. Zach.” 1934 nr 330 s. 4; Hierowski Z., Życie literackie na Śląsku w latach 1922–1939, Kat. 1969; Ks. J. K. spoczął w grobowcu w Brzezince, „Gość Niedzielny” 1948 nr 2 s. 14; Lewański J., Ksiądz J. K., „Pam. Liter.” 1946 s. 229–33 (bibliogr. prac K-y); Nawrocki W., Jan Kupiec. Poeta z Łąki, Kat. 1963; Ogrodziński W., Dzieje piśmiennictwa śląskiego, Kat. 1965 s. 278–9, 354; Szymiczek F., Stowarzyszenia akademickie polskiej młodzieży górnośląskiej we Wrocławiu 1863–1918, Wr.–W.–Kr. 1963; tenże, Śp. ksiądz J. K., „Ogniwa” 1947/8 nr 52 (65), 1 (66) s. 8 (fot.); Wiszkowski P., Ks. J. K. – patriota i pisarz śląski, „Gość Niedzielny” 1945 nr 32 s. 261; – Korespondencja literacko-wydawnicza Emila Szramka z J. K-ą, Wyd. J. Reiter, „Roczniki Bibliot.” T. 1: 1957 s. 231–7; – „Roczn. Diec. Śląskiej” (Katowickiej, Kat.) 1929, 1930, 1934, 1936 (tu na s. 167–8 bibliogr. prac K-y); „Roczn. Diec. Katowickiej” (Kat.) 1947; – Arch. Kurii Diec. w Kat.: Akta personalne ks. J. K-y; Arch. Paraf. w Brzezince; B. Śląska w Kat.: Zbiory Specjalne, sygn. R 2/IV, R 99/III, R 104/II, R 105/II, R 106/I, R. 107/II; Pismo Kurii Diec. w Kat., nr P K VIII – 50/45 z dn. 20 VI 1945, (odpis).

Adam Jarosz